Issue นี้เรายังคงอยู่กับศิลปะของประเทศในแถบสแกนดิเนเวียค่ะ ต่อเนื่องจาก Issue ที่ 35 ที่เล่าถึง “เรื่องไม้...ไม้ของดีไซน์เนอร์แถบสแกนดิเนเวีย” Jari เพื่อนชาวฟินแลนด์ของเรายังไม่กลับประเทศค่ะ ยังคงนำเรื่องราวประวัติศาสตร์ศิลปะดีๆ มาถ่ายทอดและเล่าให้ฟังอย่างภาคภูมิใจ ในฐานะที่เขาก็เป็นชนชาติหนึ่งในประเทศแถบสแกนฯ

          ครั้งนี้ Jari เลือกที่จะคุยให้เราฟังเกี่ยวกับ Metal และ Plastic ซึ่งดีไซน์เนอร์แต่ละคนถือว่าไม่ธรรมดาจริงๆ  ออกแบบผลงานแต่ละชิ้นก็ล้วนแล้วแต่มีชื่อเสียงระดับโลกแทบทั้งสิ้น และจนถึงทุกวันนี้ก็กว่า 150 ปีแล้ว ผลงานบางชิ้นก็ยังคงถูกเรียกร้องให้ผลิตขายซ้ำอยู่เรื่อยมาค่ะ

Metal ดีไซน์แบบไวกิ้ง

          ไม่น่าเชื่อเลยค่ะว่า เมืองหนาวในประเทศแถบสแกนดิเนเวีย ดีไซน์ที่น่าหลงไหลของ Metal หรือโลหะ เกิดมาจากเหล่าตำนานไวกิ้ง หรือพวกโจรสลัดที่เรารู้จักกันดี


           Jari บอกว่าเครื่องเงินของพวกไวกิ้งจะมีรูปแบบที่เรียบง่าย สุดแสนจะธรรมดามาก แต่มันกลับกลายเป็นดีไซน์คลาสสิกที่ยังใช้อยู่จนกระทั่งปัจจุบัน และถือว่ามีอิทธิพลอย่างสูงต่อดีไซน์ Metal แบบโมเดิร์นสมัยใหม่ในแถบประเทศสแกนฯ ค่ะ

           หากจะเปรียบเทียบสไตล์ของประเทศในแถบสแกนฯ ก็เหมือนกับเหรียญที่มีสองด้านค่ะ ทั้งเก่าและทันสมัย ทั้งดูบ้านนอกและเป็นชาวกรุง ทั้งหัวโบราณและหัวก้าวหน้า ในแต่ละประเทศต่างก็แสดงสไตล์ที่เป็นตัวของตัวเองออกมา ชาวนอร์เวย์เก่งในเรื่องของเทคนิคการเคลือบ ดีไซน์ของชาวสวีเดนโดดเด่นด้วยความสง่างาม ชาวเดนมาร์กเป็นช่างฝีมือหาตัวจับยากที่เคร่งครัดในระเบียบวินัย ชาวฟินแลนด์มีพรสวรรค์ในเรื่องของการทดลอง สไตล์ของสแกนฯ ถือเป็นตัวช่วยในการสร้างความเปลี่ยนแปลงและเป็นแรงบันดาลของดีไซน์เนอร์ทั้งชาวยุโรปและอเมริกาเลยทีเดียวค่ะ

เครื่องเงินชาวดัทช์หรูหราคลาสสิก

           ถ้าจะให้เล่าถึงเครื่องเงินของชาวดัทช์ คงหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องกล่าวถึงดีไซน์เนอร์คนสำคัญระดับโลกอย่าง Georg Jensen ค่ะ Jari บอกว่า Jensen เคยพูดไว้ว่า “Material เงิน เป็นวัสดุที่ดีที่สุดที่โลกเคยค้นพบ เงินส่องประกายเปรียบเสมือนพระจันทร์ตอนกลางคืน แสงที่ส่องประกายนั้นเหมือนกับคืนอันแสนสุขในฤดูร้อน ที่พื้นหญ้าปกคลุมไปด้วยน้ำค้าง และเงินก็เป็นหมอกแห่งมหัศจรรย์”

           Jensen ถือเป็นดีไซน์เนอร์ที่เพรียบพร้อมไปทุกสิ่งค่ะ เขามีความอ่อนไหว มีความเป็นศิลปินสูง มีบุคลิกภาพที่เต็มไปด้วยความกระตือรือร้น และเป็นช่างฝีมือที่หาตัวจับยาก ในช่วงที่รุ่งเรืองที่สุดเขามีช่างในโรงงานมากถึงร้อยกว่าคน เครื่องเงินของ Jensen ถือว่ามีคุณภาพสูงและดีไซน์คลาสสิกเป็นที่ยอมรับในระดับโลก ยิ่งมีทีมดีไซน์เนอร์มากความสามารถช่วยเหลืออย่าง Henning Koppel, Nanna Ditzel, Bent Gabrielsen และ Magnus Stephensen เป็นต้นค่ะ

           การออกแบบของ Jensen เป็นการประสมประสานกันอย่างลงตัวระหว่างความเข้มแข็งของประติมากรรมและความอ่อนไหวของช่างฝีมือ Jensen ไม่เคยเดินตามแฟชั่นที่หวือหวาค่ะ แต่เรียกได้ว่าเขาต่างหากเป็นผู้ที่สร้างแฟชั่นให้เกิดขึ้น

           หลังจากที่ Jensen ตายในปี 1935 โรงงานของเขาก็ยังคงเดินหน้าผลิตผลงานออกมาอย่างไม่ขาดสาย และพวกเขาก็ยังคงเดินตามรอยเท้าของ Jensen อยู่ตลอดมา การตายของเขาไม่ได้ทำให้ผลงานหรือแนวทางของเขาสูญหายไป เพราะนอกจากเขาจะสร้างงานแล้วเขายังสร้างคนที่เป็นทั้งดีไซน์เนอร์และช่างฝีมือที่รักที่จะทำงานด้วยหัวใจ

           สำหรับในทุกวันนี้ Georg Jensen เป็นมากกว่าชื่อของคนๆ หนึ่งค่ะ แต่ชื่อนี้ถือเป็นแนวทางของศิลปะที่สะท้อนความเป็นตัวตนของชาวดัทช์ออกมาให้โลกได้ประจักษ์

           Jari บอกเราว่ายังมีดีไซน์เนอร์อีกท่านหนึ่งที่ไม่ควรมองข้ามค่ะ Anton Michelsen ในช่วงที่เขารุ่งเรืองที่สุด ถือเป็นคู่แข่งตัวฉกาจของ Jensen เลยทีเดียวค่ะ สถาปนิกที่ช่วยงานเขาก็เช่น Kay Fisker, lb Lunding และ Arne Jacobsen

           หลังจากที่ A.Michelsen เปิดโรงงานได้ไม่นาน เขาก็มีชื่อเสียงอย่างมากในเรื่องของการดีไซน์ทองรูปพรรณและจิวเวลรี่ ถึงขนาดได้เป็นผู้ออกแบบมงกุฎและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ให้แก่กษัตริย์ในปี 1848 เลยละค่ะ รวมทั้งผลิตเครื่องเงินสำหรับใช้บนโต๊ะอาหารให้กับ SAS Royal Hotel โรงแรมเกรดเอในเดนมาร์กอีกด้วย

          A.Michelsen มีไอเดียที่จะออกแบบชุดเครื่องเงินที่ใช้บนโต๊ะอาหารสำหรับเทศกาลคริสต์มาส ซึ่งนั่นถือเป็นประเพณีปฎิบัติมาตั้งแต่ปี 1910 ค่ะ ดีไซน์เนอร์ที่มีชื่อเสียงก็จะผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันออกแบบชุดเครื่องเงินบนโต๊ะอาหารสำหรับเทศกาลที่มีความสำคัญของพวกเขา

           Jari เล่าให้ฟังอย่างน่าเสียดายว่า ถึงแม้ A.Michelsen จะมีชื่อเสียงมากขนาดไหนก็ตาม ก็ไม่สามารถต่อสู้กับ Jensen ได้ค่ะ ในที่สุดก็ต้องถูก Jensen ซื้อกิจการไป แต่ถึงอย่างไร Jensen ก็ยังคงผลิตสินค้าในรูปแบบและสไตล์ของ A.Michelsen ออกมาวางจำหน่ายอยู่จนถึงปัจจุบันนี้ค่ะ

กาต้มน้ำเรียบง่ายแต่ไม่ธรรมดา
ผลงานของArne Jacobsen

ชุดเครื่องเงินหรูหรา
ของ Erik Magnussen

สวีเดนง่ายๆ ไม่ฟุ่มเฟือย

          สำหรับสวีเดน Jari บอกว่าบ้านใกล้เรือนเคียงของเขาประเทศนี้ มักมีการดีไซน์ที่เรียบง่าย เน้นประโยชน์ใช้สอยเป็นหลัก ดีไซน์เนอร์ที่สำคัญก็เช่น Jacob Angman และ Baron Erik Fleming, Wiwen Nilsson, Sigvard Bernadotte และ Sigurd Persson

           Jacob Angman เป็นดีไซน์เนอร์ที่เชี่ยวชาญและมีพรสวรรค์มาก ในช่วงปี 1920 เขาเป็นที่รู้จักกันดีเนื่องจากการออกแบบอ่างน้ำมนต์ที่ใช้สำหรับพิธี Baptism ให้กับโบสถ์ชื่อดัง St. Petri ในกรุง Malmo และสำหรับ Baron Erik Fleming เขาได้อุทิศทั้งชีวิตให้กับการเป็นช่างเครื่องเงินฝีมือดี ผลงานที่เป็นที่กล่าวขวัญถึงถือ Plate 88 ที่ออกแบบให้กับราชวงศ์เพื่อใช้เป็นของขวัญให้แก่ผู้มาเยือนประเทศจากนานาประเทศ

           Jari บอกว่า ภายหลังจากปี 1914 สวีเดนประสบปัญหาการผลิตสินค้าเครื่องเงินที่มีคุณภาพต่ำ เนื่องจากเจ้าของโรงงานเน้นการผลิตสินค้าจำนวนมากเพื่อตอบสนองตลาด คำนึงถึงแต่รายรับ แต่ไม่ได้เน้นหรือให้การสนับสนุนดีไซน์เนอร์ในการพัฒนาชิ้นงานที่มีคุณภาพออกมา ดีไซน์เนอร์จึงรวมตัวกันก่อตั้ง Swedish Society of Arts and Crafts ขึ้นเพื่อเรียกร้องในเรื่องนี้ค่ะ

           ความพยายามของพวกเขาดูจะสัมฤทธิ์ผล เนื่องจากในงาน Liljjevalch Art Galleries จัดขึ้นที่กรุง Stockholm ในปี 1917 สมาคมฯ นี้ได้ไปร่วมแสดงผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับแก้ว เซรามิก และเฟอร์นิเจอร์ ที่มีดีไซน์สวยงามถูกตาต้องใจ จนเป็นที่กล่าวขานไปทั่ว เจ้าของโรงงานจึงเริ่มที่จะจ้างดีไซน์เนอร์เหล่านี้ให้ไปทำงานที่โรงงาน หรือจ้างให้เป็นที่ปรึกษาช่วยในเรื่องของการออกแบบสินค้าทั้งหมดในโรงงาน นับจากนั้นผลิตภัณฑ์ของสวีเดนก็ไม่เคยห่างหายไปจากความสนใจนานาชาติอีกเลยค่ะ

โคมไฟโมเดลของ Erik Magnussen
 ซึ่งผลงานของเขามักถูกดีไซน์เนอร์รุ่นน้อง
พัฒนาให้ดีขึ้นหรือไม่ก็ขัดเกลาให้ดูสวยงามขึ้น

โคมไฟเรือของ Erik Magnussen
ยังคงดีไซน์แบบ Minimal
ซึ่งเป็นสไตล์ที่เขาถนัด

ทองสไตล์โมเดิร์นของฟินแลนด์

           พอถึงประเทศของตัวเอง Jari รีบบอกเราเชียวว่า ฟินแลนด์ถือเป็นประเทศที่เป็นต้นแบบแห่งวงการเครื่องครัวขนานแท้เลย เพราะเครื่องครัวสแตนเลสที่เราเห็นกัน มีใช้กันทุกครัวเรือน มีพื้นฐานการออกแบบมาจากดีไซน์เนอร์ชาวฟินแลนด์แทบทั้งสิ้นค่ะ

           ดีไซน์เนอร์ชาวฟินแลนด์ที่ถูกยกย่องมากที่สุดเห็นจะเป็น Bertel Gardberg ซึ่ง Jari บอกว่าเขาเปรียบเสมือนเจ้าพ่อแห่งวงการดีไซน์เนอร์เลย เพราะเขาถนัดในการดีไซน์ Meterials ทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นเครื่องเงิน ทอง ทองเหลือง สแตนเลส ไม้ แก้ว เป็นต้น ถึงขนาดเรียกได้ว่าผลงานของ Gardberg จะพบเห็นได้ทั่วไปในบ้านของชาวฟินแลนด์ค่ะ

           สำหรับดีไซน์เนอร์อีกคนหนึ่งที่ Jari ภูมิใจอวดก็คือ Bjorn Weckstrom เขามีชื่อเสียงมากในเรื่องของการดีไซน์ทองรูปพรรณและจิวเวลรี่ โดยเขาได้ปรับโฉมดีไซน์แบบดั่งเดิมให้มีความทันสมัยขึ้น เน้นการใช้วัสดุผสมในงานชิ้นเดียวกัน Weckstrom ถูกอบรมบ่มเพาะมาแบบนักประติมากรรม เขาจึงออกแบบทุกอย่างโดยใช้หลักประติมากรรม Jari บอกว่า Weckstrom เคยพูดเปรียบเทียบการทำงานของเขาว่า “เมื่อคุณต้องดีไซน์อะไรชิ้นเล็กๆ คุณต้องวาดฝันว่ามันมีขนาดใหญ่โต จิวเวลรี่เปรียบเสมือนประติมากรรมขนาดเล็ก แต่เพราะว่าผู้หญิงเป็นสวมใส่ จึงต้องเพิ่มความเอาใจใส่เข้าไปอีกนิด ใส่ความรู้สึก ความลึกลับ และความเสน่หาเข้าไปในงานชิ้นนั้นด้วย”

นอร์เวย์เน้นแบบโมเดิร์นๆ

           ประเทศนี้มีบริษัทยักษ์ใหญ่ที่ผลิตสินค้าเครื่องเงินอยู่เพียงไม่กี่แห่ง หนึ่งในนั้นคือ David-Andersen ที่เดิมเน้นการสร้างสรรค์ชิ้นงานในสไตล์คลาสสิกแต่พัฒนามาเป็นสไตล์โมเดิร์นในภายหลังค่ะ ซึ่ง Jari บอกว่าสินค้าเครื่องเงินของนอร์เวย์ดูจะด้อยไปกว่าประเทศเพื่อนบ้านอยู่สักหน่อย

           ดีไซน์เนอร์ที่เป็นที่รู้จักก็เช่น Torbjorn Lie-Jorgensen, Uni David-Andersen, Unn Tangerud (จี้รูปทรงเรขาคณิตที่มีสไตล์โดดเด่น) และ Tias Eckhoff (ผลิตชุดเครื่องครัว Maya ส่งออกขายต่างประเทศ)

           Jari เล่าว่า Uni David-Andersen เป็นลูกสาวของ David-Andersen ซึ่งมีความชื่นชอบในการดีไซน์มาก จึงเปิดโรงงาน Workshop ของเธอเองร่วมกับเพื่อนดีไซน์เนอร์ผู้หญิง เช่น Unn Tangerud, Ben David-Andersen และ Marianne Berg ร่วมแรงร่วมใจกันผลิตผลงานมากมาย ออกแบบผลิตภัณฑ์ชิ้นเล็กๆ เช่น เม็ดกระดุมไปจนถึงสินค้าขนาดใหญ่ มีสไตล์ที่หลายหลายทั้งสไตล์ประติมากรรมไปจนถึงสไตล์เราขาคณิต เพื่อป้อนบริษัทแม่อย่าง David-Andersen 

ขอบคุณ : PAGEONE : scandinavia modern