หากพูดถึง “ญี่ปุ่น” นอกจากการท่องเที่ยวแล้ว อันดับต้นๆ ที่เรานึกถึงก็คือ ศิลปะวัฒนธรรม ซึ่งมีหลายอย่างที่โด่งดังเป็นที่รู้จักของคนทั่วโลก และหนึ่งในนั่นก็คือศิลปะบนผืนไม้หรือที่คนญี่ปุ่นเรียกกันว่า Ukiyo-e (อุคิโยเอะ)

ความหมายของ Ukiyo-e ตามแบบฉบับดินแดนอาทิตย์อุทัย คือ “ภาพของโลกแห่งความล่องลอย” เพราะส่วนใหญ่นั้น ศิลปะ Ukiyo-e เป็นการถ่ายทอดเรื่องราวและวิถีชีวิตของชาวญี่ปุ่น เน้นภาพพิมพ์มีชีวิตเพื่อให้เกิดความบันเทิงต่อคนพบเห็น ซึ่งมีจุดเด่นอยู่ที่กระบวนวิธีการทำที่ทำให้คนทั้งโลกทึ่งและสนใจกับงานศิลปะนี้ นั่นก็คือการวาดภาพลงแผ่นไม้ก่อนจะแกะสลักตามภาพวาดแล้วทาหมึกลงไป จากนั้นจึงนำกระดาษหรือผ้าย้อมสีมาทาบบนหมึกทำให้เกิดเป็นรูปภาพขึ้นมา เรียกว่าภาพพิมพ์แบบ “ฮันกะ” นั่นเอง

ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นได้บันทึกไว้ว่าศิลปะ Ukiyo-e เริ่มต้นขึ้นเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 17 หรือในยุคสมัยเอโดะ ซึ่งถือเป็นช่วงที่ญี่ปุ่นกำลังรุ่งเรืองทางด้านเศรษฐกิจและเทคโนโลยี โดยแรกเริ่ม Ukiyo-e เป็นภาพวาดจากหมึกสุมิ ซึ่งมีมูลค่าสูงมากในยุคนั้น

เมื่อ Ukiyo-e เริ่มแพร่หลายมากขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 18 ต่อมาจึงได้มีการพัฒนาวิธีการพิมพ์ภาพมาใช้ ทำให้สามารถผลิตชิ้นงานได้เป็นจำนวนมาก และราคาถูกลงจากเดิม ตลอดจนหาซื้อได้ง่าย ภาพพิมพ์ Ukiyo-e จึงได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อยๆ ของเรื่องสำหรับอ่าน (คล้ายๆ กับนิตยสารในสมัยเรา) อีกทั้งยังได้รับการยอมรับว่าเป็นภาพวาดเพื่อชนชั้นกลางด้วย และศิลปินที่วาดภาพประกอบเรื่องอ่านเหล่านั้น ก็กลายมาเป็นช่างวาดภาพอุคิโยะเอะในเวลาต่อมา

ในปลายศตวรรษที่ 19 ศิลปินจากยุโรปเริ่มให้ความสนใจกับจุดเด่นของภาพพิมพ์ Ukiyo-e ซึ่งได้ถูกนำมาใช้เป็นผ้าห่อของในสมัยนั้น ผลงานศิลปะภาพพิมพ์ Ukiyo-e กลายเป็นอิทธิพลที่เหล่าศิลปินยุโรปนำไปใช้กับผลงานขยายเป็นวงกว้าง เช่น เส้นที่มีความหลากหลายทางอารมณ์ การใช้สีสันที่สดใส และวิธีการนำเสนอลวดลายที่มีอิสระทางจินตนาการต่างๆ ไม่เพียงเท่านี้ Ukiyo-e ยังส่งอิทธิพลไปถึงศิลปินฝั่งยุโรปชื่อก้องโลกที่ถือว่าเป็นตัวแทนของศิลปินยุคปลายศตวรรษที่ 19 อย่างแวนโก๊ะด้วย

ศิลปินที่มีผลงานศิลปะ Ukiyo-e ที่โด่งดัง

Katsushika Hokusai

 

Cr. i.pinimg.com

 

Katsushika Hokusai (คะทสุชิกะ โฮะคุไซ) นักวาดภาพ Ukiyo-e ที่โด่งดังไปทั่วโลก ซึ่งกว่าจะมีชื่อเสียงเขาได้ลองผิดลองถูกสร้างผลงานมากว่า 30,000 ชิ้น และผลงานที่ทำให้เขาโด่งดังก็คือ “Fugakusanjurokkei (ฟุกะคุซังจูรกเค)” ภาพวิวทิวทัศน์ของภูเขาไฟฟูจิ ซึ่ง “ฟุกะคุ” หมายถึงภูเขาไฟฟูจิ และ “ซังจูรก” แปลว่า 36 เนื่องจากผลงานชิ้นนี้ถูกสร้างสรรค์ออกมาเป็น 36 ภาพด้วยกัน แต่ภายหลังได้รับความนิยมอย่างมาก ทำให้เพิ่มภาพมาอีก 10 ภาพ รวมทั้งหมดเป็นชุดภาพ 46 ภาพ แม้ในทุกๆ ภาพจะเป็นภูเขาไฟฟูจิเหมือนกันแต่ Katsushika Hokusai ก็ถ่ายทอดผลงานออกมาได้ในมุมมองและเอกลักษณ์ที่ต่างกัน ทำให้ดูไม่น่าเบื่อ จนทำให้กลายเป็นผลงานที่เป็นยอมรับและกล่าวถึงจวบจนปัจจุบัน

 

Cr. www.rawpixel.com

 

และหนึ่งในภาพชุดภูเขาไฟฟูจิที่โด่งดังจนเรียกว่าน่าจะกลายเป็นตำนานของญี่ปุ่นเลยก็ว่าได้ คือ ภาพคลื่นยักษ์นอกฝั่งคะนะงะวะ

Ogata Gekko

 

Cr. toshidama-japanese-prints.com.

 

ภาพพิมพ์ ukiyo-e ที่ปรากฎภาพแมวและหนูกำลังฟาดกันกันอย่างดุเดือด ซึ่งถูกบรรจงอย่างปราณีต และเล่นน้ำหนักสีตรงขนของทั้งหนูและแมว ซึ่งทำให้ภาพดูสมจริงและมีมิติมากๆ คือผลงานของ Ogata Gekko จิตรกรและนักออกแบบภาพพิมพ์ไม้ ukiyo-e ที่มีพรสวรรค์พิเศษไม่เหมือนใคร เนื่องจากเขาไม่ได้ผ่านการร่ำเรียนศิลปะหรือฝึกฝีมือมาจากไหนเลย แต่กลับมีผลงาน ukiyo-e ที่ยอดเยี่ยม จนสมารถคว้ารางวัลมากมายและถือเป็นศิลปินญี่ปุ่นอันดับต้นๆ ที่ได้รับการยอมรับในต่างประเทศ ในภาพเป็นภาพแมวและหนูกำลังประลองฝีมือกันอย่างเข้มข้น และดูเหมือนหนูจะถือไพ่เหนือกว่าเสียด้วย การเล่นน้ำหนักของสีตรงขนของทั้งหนูและแมวนั้นช้วยทำให้ภาพดูสมจริงและมีมิติขึ้น

Kawanabe Kyosai

 

Cr. fugu-suicide.tumblr

 

เรียกได้ว่าเป็นศิลปินที่เป็นลูกศิษย์และเป็นผู้สืบทอดผลงานของศิลปินคนดังในตำนานอย่าง Hokusai ได้ประสบความสำเร็จมากที่สุด Kyosai นับเป็นคนเขียนภาพเสียดสีทางการเมืองคนแรกของญี่ปุ่น โดยผลงานของเขามักจะสะท้อนความดุดันที่แฝงให้เห็นถึงนิสัยส่วนตัวของเจ้าของได้เป็นอย่างดี เช่น ภาพเสือที่กำลังกัดกินเหยื่อ ที่สื่อให้เห็นถึงความดุร้ายของเสือที่กำลังกัดกินเหยื่อ ซึ่ง Kyosai ใส่รายละเอียดทุกอย่างได้ชัดเจนดีเยี่ยม

Utagawa Hiroshige

 

Cr.allabouejapan

 

Utagawa Hiroshige อีกหนึ่งศิลปินภาพพิมพ์อันดับต้นๆ ของญี่ปุ่น ถือเป็นปรมาจารย์ด้านภาพพิมพ์ ukiyoe คนสุดท้ายของญี่ปุ่น เขามีชื่อเสียงโด่งดังจากผลงานภาพทิวทัศน์ของญี่ปุ่นมากมาย รวมทั้งภาพนกและดอกไม้ที่ละเอียดอ่อนสวยงาม เช่น ภาพกระต่ายและดวงจันทร์ที่ให้ความรู้สึกเวิ้งว้างปนเหงาผสมผสานความโรแมนติก ที่มีความละเมียดละไมราวกับโคลงกลอนนั้น

ตัวอย่างของผลงานศิลปะ  Ukiyo-e

“Under the wave off Kanagawa”

 

Cr. hubpages.com

 

หนึ่งในภาพชุดภูเขาไฟฟูจิ ผลงานของ Katsushika Hokusai ภาพนี้เป็นภาพของคลื่นขนาดใหญ่ที่ถูกลมพัดเข้าใส่เรือประมง ในจังหวัดคะนะงะวะ มีฉากหลังเป็นภูเขาไฟฟูจิ มักมีผู้เข้าใจผิดอยู่บ่อยครั้งว่าเป็นภาพของคลื่นสึนามิ

ทิวทัศน์ของภูเขาฟูจิภาพหนึ่งในชุด “สถานี 53 สถานีบนเส้นทางโทไกโด” (Fifty-three Stations of the Tōkaidō) ผลงานโดย ฮิโระชิเงะ ซึ่งถูกตีพิมพ์ขึ้นในปี ค.ศ. 1850

“Kiyosu Castle”

 

Cr.allaboutjapan

 

ภาพของชาวบ้านและแรงงานจำนวนมากกำลังช่วยกันของของเข้าไปในปราสาท Kiyosu ในจังหวัด Aichi และอีกด้านหนึ่งมีภาพของผู้ครองแคว้นมองดูอยู่ สะท้อนให้เห็นถึงระบบศักดินาในสมัยก่อนของญี่ปุ่นได้อย่างชัดเจน ศิลปะชิ้นนี้เป็นผลงานของ Utagawa Kuniyoshi หนึ่งในศิลปินที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่น

Sonomama Jigichi Miyaukaiko Gojiusanhiki

Cr. overdose-art.tumblr.com

 

อีกหนึ่งผลงานน่ารักๆ ของ Utagawa Kuniyoshi ชื่อ Sonomama Jigichi Miyaukaiko Gojiusanhiki ภาพพิมพ์ Ukiyoe  ซึ่งอัดแน่นไปด้วยสารพัดแมวที่ค่อยๆ มองทีละตัวๆ ก็จะเห็นความน่ารักแบบแมวๆ แฝงอยู่ทุกตัวอย่างแนบเนียนและละเอียดอ่อน ดูน่ารัก อารมณ์ดีตามสไตล์ของคุนิโยชิมากๆ

“Snow at Miyajima”

Cr.allaboutjapan

Cr. amazon.com

ภาพเสาโทริอิกลางน้ำที่ถูกปกคลุมด้วยหิมะขาวโพลน ในศาลเจ้าอิสุกุชิมะ จังหวัดฮิโรชิมะ ฝีมือฮะซุย คาวาเสะ (hasui kawase) ศิลปินภาพพิมพ์ที่มีชื่อเสียงที่สุดคนหนึ่งของยุคภาพพิมพ์ใหม่ของญี่ปุ่น ถูกสร้างขึ้นในฤดูหนาวปี 1932 โดยปัจจุบันเสานี้ก็ยังคงตั้งตระหง่านสวยงามไม่เปลี่ยนแปลง

Sensoji Temple in Asakusa

Cr. www.koitsu.com

Cr. achetezdelart.com

ผลงานชิ้นนี้สร้างขึ้นในปี 1938 เป็นภาพพิมพ์ไม้รูปวัดเซนโซจิ ที่อาซาคุสะ ฝีมือของ Tsuchiya Koits (สึจิยะ โคอิสุ) ซึ่งมีจุดเด่นที่โคมแดงใหญ่ และเมื่อหิมะตกหลังคาวัดสีแดงจะปกคลุมไปด้วยสีขาวสะอาดตา ยิ่งเสริมให้โคมแดงที่อยู่ในที่ร่มนั้นสาดสีแดงสดโดดเด่นเพิ่มมากขึ้น ภาพนนี้ถ่ายทอดจากมุมมองสายตาจากศาลาเจ้าแม่กวนอิมภายในวัด มีโดยสตรีใส่กิโมโนสีม่วงสวยงามกางร่มเดินผ่านไปในหิมะ เงียบสงบแต่ก็งดงาม

วัดคินคาคุจิ โดย ฮาเซคาว่า ซาดาโนบุ

 

Cr. data.ukiyo-e.org

 

วัดคินคาคุจิ ตัววัดสีทองอร่ามถูกปกคลุมด้วยหิมะขาวโพลนสวยงาม เป็นอีกหนึ่งสถานที่ที่ใครๆ ก็อยากสัมผัส จนศิลปินฮาเซคาว่า ซาดาโนบุต้องบันทึกเอาไว้ในรู้แบบภาพพิมพ์ โดยภาพนี้ถูกสร้างสรรค์ขึ้นในช่วงระหว่างปี 1870 – 1871

นับถือในความเป็นญี่ปุ่นจริงๆ ค่ะ ทั้งมีเสน่ห์และเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่สวยงาม และเป็นต้นกำเนิดของผลงานศิลปะต่างๆ มากมายทั่วโลก ดังเช่น Ukiyo-e ที่กล่าวมาข้างต้นนั่นเองค่ะ ยังมีอีกหลายชิ้นงานศิลปะจากต้นกำเนิดญี่ปุ่นที่น่าสนใจ ไว้คราวหน้าบาริโอจะพาไปทำความรู้จักกันนะคะ

Kamaitachi

 

Cr.allaboutjapan

 

ผลงานศิลปะ Ukiyo-e ที่วาดภาพสัตว์ประหลาดในตำนานของญี่ปุ่น หนึ่งในผลงานที่มีชื่อเสียงคือ Kamaitachi ซึ่งมาจากคำว่า Kama ที่แปลว่า เคียว และ Itachi ที่แปลว่าพังพอน ตามเรื่องเล่ากล่าวว่า Kamaitachi จะอยู่ด้วยกันสามตัวพี่น้อง ที่คอยป่วนวิ่งเอาเคียวใส่ฟันขาคน โดยตัวแรกจะขัดขาให้คนล้มก่อน แล้วตัวที่สองจะใช้เคียวฟันขา และตัวที่สามจะคอยเย็บแผล ทั้งหมดนี้เกิดในพริบตาเดียวเท่านั้น